Kunst brengt geheugen terug bij mensen met dementie
Door Wies Arts
Ik ben een bevoorrecht mens. Elke dag rijd ik, op weg naar mijn werk, langs het museum de Pont in Tilburg en geniet ik van het prachtige kunstwerk van Anish Kapoor. Ik zie in het werk een weerspiegeling van de lucht, soms grijs en soms blauw met wolkjes. Het tekent de dag en ik word er blij van om het te zien.
Voor mij is dat de kracht van kunst en cultuur. Het verwondert, maakt blij, inspireert, werkt verbindend en spreekt tot de verbeelding. Niet alleen voor mij maar ook voor mensen met dementie bijvoorbeeld. Zo zijn er ook veel kunst en cultuur initiatieven die bijdragen aan het doorbreken van het taboe over dementie en bijdragen aan een positievere beeldvorming.
De kracht van kunst en cultuur om taboe te doorbreken
In de Brabantse gemeente Bladel hebben kunstenaars met (beginnende) dementie zelfportretten gemaakt. Het is prachtig om te zien hoe deze kunstenaars naar zichzelf kijken en zichzelf zien. Van deze portretten zijn posters gemaakt, voorzien van informatie, en vervolgens zijn deze door de plaatselijke winkeliers in hun etalage opgehangen. Dit alles met de bedoeling om de kennis en bewustzijn over dementie bij de lokale bevolking te vergroten en een ander, positief beeld over dementie neer te zetten.
Onbekende talenten en onbekende verhalen
Ook schilderles aan mensen met dementie onder leiding van een kunstenaar leverde de prachtigste kunstwerken op en verbaasde familieleden en vrienden. “Ik wist niet dat ons moeder kon schilderen”, vertelt een ontroerde dochter wiens moeder dementie heeft. Een vader met dementie haalt met zijn schilderij de herinnering aan de Tweede Wereldoorlog terug. Hij schilderde zijn ouderlijk huis met een donkere kamer; hierin zaten Joodse onderduikers. De kinderen kenden dit familieverhaal niet en via dit schilderij werd een waardevolle familiegeschiedenis blootgelegd. Dat is de verbindende kracht van kunst en cultuur en van beeldende kunst.
Ontroeren en raken
Er zijn ook andere voorbeelden; mooie toneelvoorstellingen bijvoorbeeld die situaties laten zien uit het leven van een persoon met dementie. Toneel toont de soms erg pijnlijke en schrijnende kanten van het verlies van geheugen en wat dit doet met de persoon zelf, maar ook met de partner en de omgeving. Hoe wordt er in de winkel op je gereageerd als je even niet meer weet wat je nodig hebt of geen geld bij je blijkt te hebben als je aan de kassa staat? Hoe voelt het ongeduld van de mensen die achter je staan in de rij en vol onbegrip reageren? Een toneelvoorstelling is een manier van vertellen die veel teweeg brengt bij het publiek. De boodschap komt soms hard binnen. De herkenning van gespeelde situaties ontroert familieleden en legt de onmacht bloot.
Dementievriendelijk
Veel Noord-Brabantse gemeenten werken aan het dementievriendelijk maken van hun gemeente of gemeenschap. Een van de doelstellingen van een dementievriendelijke gemeenschap is om het taboe rond dementie te doorbreken en een andere beeldvorming neer te zetten. Kunst en cultuur initiatieven dragen hier bij uitstek aan bij zoals bovengenoemde voorbeelden laten zien. Ons advies: ga er vooral mee aan de slag en nodig de creatieve sector uit om mee te denken en te gaan doen. De voorbeelden zijn talloos en door deze kennis te delen hoeft niet elke gemeenschap opnieuw het wiel uit te vinden. Zo leren we in Brabant van en met elkaar. Dat is niet alleen de kracht van kunst en cultuur maar de kracht van het Brabants Programma Dementievriendelijk. Met inspirerende ontmoetingen en kennisbijeenkomsten, met een kennisbank met veel voorbeelden, met zoektochten naar nieuwe terreinen samen met (nieuwe en ongewone) samenwerkingspartners. Dat is ook de kracht van Brabant.