Ageism en beeldvorming

Door Eline van der Meer

De wijsheid van ouder zijn 

Onlangs kwam ik een boekrecensie tegen van het boek ‘Eindelijk volwassen'. De wijsheid van de tweede levenshelft, geschreven door hoogleraar ethiek Frits de Lange. De titel van het boek intrigeerde mij. Eindelijk volwassen. In het boek onderzoekt de schrijver het verband tussen wijsheid en ouderdom. De Lange doet in het boek een voorstel voor een ander beeld van de tweede levenshelft, dat moet helpen om meer zin te krijgen in het ouder worden. ‘Oud zijn is een kunst die je later in je leven nog moet leren’.  

Beeldvorming, stereotyperingen en discriminatie 

Meer zin krijgen in ouder worden: dat impliceert dat we niet graag ouder worden. Ouder worden wordt (onbewust) geassocieerd met negatieve stereotyperingen. Denk aan passiviteit, een veranderend lichaam, minder snel van begrip, achteruitgang en aftakeling. Niet een heel positief vooruitzicht. In een artikel in de  Correspondent uit 2019 wordt deze beeldvorming van ‘ouder worden’ op een heldere manier uiteengezet. De titel van het artikel ‘Iedereen wil oud worden, maar niemand wil het zijn’ zegt wat mij betreft veel.  

Ageism 

Voor deze negatieve beeldvorming, associaties en vooroordelen op basis van leeftijd bestaat een term: Ageism. Voor deze term lijkt geen passende Nederlandse vertaling te zijn, al komt leeftijdsdiscriminatie in de buurt. De WHO omschrijft Ageism als volgt: 

Ageism refereert naar stereotypes (hoe we denken), vooroordelen (hoe we ons voelen) en discriminatie (hoe we handelen) richting anderen of iemand op basis van leeftijd.  

Ageisme gaat dus over impliciete en expliciete discriminatie en onderwaardering op basis van leeftijd. De term Ageism komt in zekere zin neer op een veelal negatieve benadering van oudere mensen en ouder worden. Ageism heeft serieuze vergaande gevolgen voor gezondheid en welzijn, zo meldt de WHO, en kan zelfs leiden tot vermindering van kwaliteit van leven bij ouderen Het is een wereldwijde uitdaging. In maart 2021 is de kickoff van een wereldwijd gesprek over Ageism, met de lancering van het eerste UN Global report on ageism, voor strategische actie tegen ageism.

Naar andere beeldvorming 

Dat we steeds ouder worden en dat de groep oudere mensen groter wordt is wel bekend. Maar als oudere kan je in allerlei verschillende (ervaren) levensfases zitten, dus eigenlijk zou je kunnen zeggen dat ‘de oudere’ niet bestaat. ‘Het is de hoogste tijd om het beeld over ouder worden bij te stellen’, zo stelde de schrijfster van het artikel uit de Correspondent dat ik eerder benoemde.  

Is de derde levensfase (de jonge oudere, de YEP) niet juist een bron van talent, kennis en levenservaring, zoals hoogleraar Nardi Steverink  stelt in een serie van Trouw. Dat lijkt te rijmen met het verband tussen wijsheid en ouderdom. Ook heeft Nederland steeds meer mensen van negentig jaar of ouder. Hoogleraar verouderingsonderzoek Rudi Westendorp spreekt bijvoorbeeld over supersenioren, fitte ouderen: “een geschiktere term dan Hoogbejaarden”. Zo zie je dat ook taal en spreken over kan bijdragen aan andere beeldvorming.

Het veranderen van onze manier van denken, voelen en handelen met betrekking tot ouder worden is een voorwaarde voor gezonder, vitaler en prettiger ouder worden. Deze acties maken ook deel uit van Decade of Healthy Ageing (2021 tot 2030).  

Ouder worden als een kunst die je kan leren. Een interessante gedachte. Ik pleit ook zeker voor de kunst van gezond ouder worden.